آسیب شناسی موانع رشد شركت های دانش بنیان؛(بخش اول)
فقط ۱۰ درصد شرکت های دانش بنیان، بازار تعریف شده دارند
به گزارش المور، «محمد تقی امانپور» مدیرعامل کانون جهادگران جهاد سازندگی با اشاره به اینکه فقط ۱۰ درصد شرکتهای دانش بنیان، بازار تعریف شده دارند، می گوید: مهم ترین مانع بر سر شرکتهای دانش بنیان نبود متولی به منظور تعریف و توسعه کسب و کار است. باید برای محصولات این شرکت ها بازار تعریف شود.
شرکت دانش بنیان، شرکت یا موسسه خصوصی یا تعاونی است که به منظور هم افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی (شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری) و تجاری سازی نتایج تحقیق و توسعه (شامل طراحی و تولید کالاها و خدمات) در حوزه فناوری های برتر و با ارزش افزوده فراوان برپایه معیارهای موجود در آئین نامه به تأیید کارگروه می رسد.
نخستین گام ها در زمینه شرکتهای دانش بنیان با تصویب قانون «حمایت از شرکت ها و مؤسسات دانش بنیان و تجاری سازی نوآوری ها و اختراعات» در سال ۱۳۸۹ انجام شد و در خلال سال ها با ارائه تسهیلات و خدمات ویژه به این شرکت ها بر تعداد آنها افزوده شده است.
نخستین گام ها در زمینه شرکتهای دانش بنیان با تصویب قانون «حمایت از شرکت ها و مؤسسات دانش بنیان و تجاری سازی نوآوری ها و اختراعات» در سال ۱۳۸۹ انجام شد و در خلال سال ها با ارائه تسهیلات و خدمات ویژه به این شرکت ها بر تعداد آنها افزوده شده است اگر تعداد شرکتهای دانش بنیان در اولین سالهای تصویب قانون پشتیبانی از شرکت ها به ۵۵ تعداد می رسید، با رونق زیست بوم این شرکت ها، حالا این تعداد به بیشتر از ۶ هزار و ۳۵ مورد رسیده است. بعلاوه آنچه بر اهمیت این شرکت ها می افزاید، نقش اثرگذار آنها بر اقتصاد کشور است. اگر سهم شرکتهای دانش بنیان از اقتصاد کشور در سال ۱۳۸۹ تنها ۲ هزار میلیاردریال بود، امسال میزان فروش شرکتهای دانش بنیان از ۹۰۰ هزار میلیارد فراتر رفته که رشدی بیشتر از ۴۵۰ درصدی را نشان داده است که این امر هم رونق و کارکرد این شرکت ها را نشان داده است. اهمیت چنین شرکت هایی در رشد و ارتقای جامعه سبب شد مقام معظم رهبری سال ۱۴۰۱ را به نام «تولید، دانش بنیان، اشتغال آفرین» نامگذاری کنند.
هر چند به منظور ارتقای کمی و کیفی این شرکت ها اقدامات مختلفی نظیر اعطای برخی امتیازات، تشویقی هایی برای صادرات، معافیت های مالیاتی، کمک های بلاعوض، تسهیلات ارزانقیمت و مشاوره هایی انجام شده است، اما در بعضی مواقع این اقدمات موفق نبوده و نتوانسته اند تاثیری بر وضعیت شرکتهای دانش بنیان داشته باشند. برای مثال ایجاد و راه اندازی صندوق های ریسک پذیر یکی از این اقدامات است که به جای شناسایی و پشتیبانی از شرکت ها در سطح گسترده، تنها به فناوری های درآمدزا متمرکز شده اند. این در شرایطی است که برای گام نهادن در راه رشد و توسعه باید از تمام توان و ظرفیت این شرکت ها بهره برد و برای نیل به این منظور، باید مدیریت فعالانه و اثربخش داشت.
اهمیت این مورد و واکاوی ابعاد آشکار و پنهان آن سبب شد، پژوهشگر ایرنا در بخش اول این گزارش با «محمد تقی امانپور» مدیر عامل کانون جهادگران جهاد سازندگی به گفت و گو بنشیند.
آنچه در ذیل می خوانید؛ حاصل این گفت و گو است:
تحقق و توسعه شرکتهای دانش بنیان
امانپور در مورد لزوم شکل گیری شرکتهای دانش بنیان می گوید: یکی از نتایج و دستاوردهای انقلاب اسلامی، توجه به توسعه علم و دانش است. برای مثال، اگر در زمان پیروزی انقلاب اسلامی، تنها ۲۰۰ هزار دانشجو در سرتاسر کشور وجود داشت، در انتهای سال ۱۴۰۰، این تعداد بیشتر از ۵ میلیون نفر شده است.
به علاوه، در این زمان شاهد افزایش تعداد اعضای هیات علمی و همینطور دانشگاه ها، موسسات آموزشی، مجلات علمی و پژوهشی، پژوهشگاه ها و پژوهشکده ها، اندیشکده ها و مراکز علمی و تحقیقاتی هستیم.
وی می افزاید: با عنایت به توسعه و پیشرفت علم و فناوری، لزوم کاربردی شدن علوم و پژوهشها هم احساس می شد که بنابراین در دولت نهم، طرحی تحت عنوان «سازمان تحقیق و توسعه جمهوری اسلامی» به ریاست جمهوری پیشنهاد کردم. هدف از طرح مذکور این بود که سازمانی تشکیل گردد که فرآیند تولید و مصرف علم و همینطور دانش و فناوری کاربری را رهبری کند. در آن زمان، این طرح مطرح و بررسی های لازم روی آن صورت گرفت و در نهایت بر مبنای آن، معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری بوجود آمد.
وی ادامه می دهد: باآنکه این معاونت همان چیزی که من پیشنهاد کردم نیست و بیشتر در فرآیند تولید فناوری فعالیت می کند، اما به هر حال، تاسیس آن شروع نهضتی شد که تعداد بی شماری به شرکتهای دانش بنیان در داخل یا خارج پارک های علم و فناوری و ایجاد و توسعه یافتند. همینطور فرایندی فراهم گردید که صاحبان ایده گروههای استارتآپی تشکیل دادند و محصولات دانش بنیان عرضه نمودند و به تدریج به شرکتهای دانش بنیان تبدیل و موفق به تولید نیمه صنعتی و ایجاد خط تولید انبوه محصولات صنعتی شدند.
وی می گوید: زمانی که این گروه ها به شرکتهای دانش بنیان تبدیل می شوند، از برخی امتیازات نظیر تشویقی هایی برای صادرات، معافیت های مالیاتی، کمک های بلاعوض، تسهیلات ارزانقیمت و مشاوره هایی بهره مند می شوند. همینطور آنها می توانند در بازارهای صادراتی به منظور فروش در سطحی گسترده تر شرکت نمایند.
امانپور اظهار می کند: این اقدامات توانسته است در خلال دو دهه اخیر، منجر به تاسیس تعداد زیادی از شرکتهای دانش بنیان شود، آن گونه که تا آخر سال ۱۴۰۰ حدود ۶۷۰۰ شرکت دانش بنیان در کشور ثبت شده است.
ویژگی های شرکتهای دانش بنیان
امانپور در مورد خصوصیت های شرکتهای دانش بنیان می گوید: وقتی چند صاحب ایده دور هم جمع شده و به فکر ایجاد یک فناوری سخت و یا نرم می افتند و درنتیجه یک محصول نرم همچون اپلیکیشن و سیستم خبره و یا یک محصول سخت مثل قطعات یا تجهیزات الکترونیکی، برقی یا مکانیکی و امثال آن تولید می کنند، در واقع به یک فعالیت نوآورانه که محصول آن خلق یک تکنولوژی جدید است، دست زده اند که در ادامه دریافت تسهیلات ارزانقیمت و با دریافت مجوزهای مورد نیاز چه در داخل و چه در خارج، مبادرت به نوعی تجاری سازی برای آن کسب و کار می کنند. یعنی محصولی که مراحل آزمایشگاهی و پایلوت صنعتی آن گذرانده شده، اینک استاندارهای ملی و جهانی را هم کسب کرده و همینطور میتوان برای آن، یک خط تولید یا برنامه کسب و کار و یا طرح توجیه اقتصادی در نظر گرفت.
معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در همه مراحل تبدیل ایده به محصول و تجاری سازی، پشتیبان و تأمین کننده تسهیلات بلاعوض یا تسهیلات ارزانقیمت و یاری کننده این شرکت ها بوده است.
وی ادامه می دهد: اگر فناوری به تولید انبوه برسد و در بازار جایگاه خویش را بیابد، می تواند علاوه بر این که جایگزینی برای واردات شود، با صادرات محصول به افزایش تولید ناخالص ملی کمک نماید. اگر فناوری به تولید انبوه برسد و در بازار جایگاه خویش را بیابد، می تواند علاوه بر این که جایگزینی برای واردات شود، با صادرات محصول به افزایش تولید ناخالص ملی کمک کندیعنی در این هنگام، تمام شاخصهای در ارتباط با تشکیل شرکتهای دانش بنیان را دریافت کند.
وی می افزاید: این شرکت بعد از تاسیس و راه اندازی، می تواند از راه صندوق های پژوهش های فناوری و یا صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست جمهوری که صندوق های فرعی پژوهش و فناوری هم ذیل آن فعالیت می نمایند از تسهیلات ارزانقیمت بهره مند شود و یا این که اگر حجم تولیداتش بالا باشد، از منابع و تسهیلاتی که بانکها می دهند، با معرفی و حمایت صندوق نوآوری و شکوفائی برخوردار شود. صندوق مذکور همینطور با عرضه خدمات فروش اقساطی محصولات دانش بنیان می تواند مزیت آفرینی ارزشمندی برای شرکتهای دانش بنیان ایجاد نماید و درصورتیکه آنها بخواهند فناوری تولید را اسباب توسعه بازار و ایجاد بازارهای کسب و کار و فناورانه قرار دهند می توانند از حمایت ها و پشتیبانی مهندسی مالی صندوق همچون ایجاد صندوق پروژه هم سرمایه گذاری بورسی هم بهره مند شوند. به علاوه در فرآیند فعالیت از انواع مشورت های تخصصی برخوردار شوند
امانپور می افزاید: با عنایت به قابلیت شرکتهای دانش بنیان برای حرکت به سمت تمدن سازی و توسعه پایدار، نیاز است تا بیشتر از پیش به چالش های فرا روی آنان برای توسعه کسب و کار فناورانه توجه گردد تا با یک ریل گذاری مناسب زمینه های تحقیق و توسعه آنها فراهم گردد.
با توجه به قابلیت شرکتهای دانش بنیان برای حرکت به سمت تمدن سازی و توسعه پایدار، نیاز است تا بیشتر از پیش به چالش های فرا روی آنان برای توسعه کسب و کار فناورانه توجه گردد تا با ریل گذاری مناسب زمینه های تحقیق و توسعه آنها فراهم شود
مشکلات شرکتهای دانش بنیان
امانپور به مسایل و مشکلات شرکتهای دانش بنیان اشاره کرده و می گوید: همه قابلیت های شرکتهای دانش بنیان فناورانه است. در حالیکه توسعه کسب و کار فناوانه به دیگر قابلیت ها نیاز دارد؛ چونکه کسب و کار صرفا یک فعالیت فناورانه نیست و ابعاد مختلف دارد.
وی می افزاید: مهم ترین مولفه های کسب و کار عبارتند از مولفه های امنیتی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی که متناسب با ابعاد و اهمیت کسب و کار هر یک اثرگذار هستند. برای مثال در زمینه سیاسی، وقوع تحریم ها و برخی تصمیمات و سیاست گذاری ها حول تولید ارزهای دیجیتالی و محصولاتی از این قبیل می تواند به یک مانع بزرگ تبدیل گردد. از نظر فرهنگی هم امکان دارد مردم به علت تغییر ذائقه ها و مد روز، زمانی نسبت به محصولی علاقه نشان داده و در زمانی دیگر نسبت بدان بی تفاوت شوند.
همچنین از نظر اقتصادی با مسایلی مانند نبود خدمات پشتیبانی و مشاوره های قوی بنگاه داری و صلاحیت حرفه ای کسب و کار که می بایست با آموزش های کاربردی و نظری فراهم گردد، روبرو هستند.
امانپور ادامه می دهد: قابلیت های دیگری نظیر کارآمدی نیروی انسانی، خدمات حقوقی، ساختارها و تشکیلات کارآمد، توان بازاریابی و مهندسی مالی هم مورد نیاز است که عموم شرکتهای دانش بنیان این توانایی ها را به صورت حرفه ای دارا نیستند. در واقع بخش اقتصادی ۲۰ درصد کسب و کار و فناوری ۲۰ - ۱۵ درصد بخش اقتصادی می باشد. ازاین رو دارا بودن فناوری در مجموع حداکثر ۳ - ۴ درصد قابلیت جهت راه اندازی یک کسب و کار موفق حساب می شود.
وی اظهار می کند: ازاین رو چالش های بسیار بزرگی فراروی شرکتهای دانش بنیان است که اگر به آنها توجه نشود متوقف، ورشکست، دلسرد و سرخورده می شوند و یا به صورت فردی و یا گروهی مهاجرت می کنند. بتازگی در کنار مهاجرت نخبگان، مهاجرت شرکتهای دانش بنیان هم آغازشده است که یک فاجعه مدیریتی به حساب می آید.
تنها ۱۰ درصد از شرکتهای دانش بنیان، بازار تعریف شده دارند
امانپور در رابطه با شرکتهای موفق می گوید: از ۶ هزار و ۷۰۰ مورد شرکت دانش بنیان، تنها ۱۰ درصد آنها کسب و کار و بازار تعریف شده پایدار دارند. یعنی کالایی را تولید و به بازار وارد کرده اند که همان ۱۰ درصد هم با فراز و فرودهایی در زمینه واردات، مصرف و قیمت مواجه می باشد. ۹۰ درصد دیگر شرکت ها فاقد یک بازار تعریف شده پایدار هستند. یعنی محصولی که دارند امکان دارد مورد توجه و اقبال بازار قرار بگیرد یا با مشکلاتی مواجه شود. درنتیجه بسیار صدمه پذیر هستند و محصولات وارداتی و یا محصولات تولیدشده مشابه و باکیفیت کمتر و ارزان تر دیگر به سادگی می تواند جایگزینی برای آنها محسوب شود.
وی می فزاید: ازاین رو شرکت ها باید مهارت و توانایی رقابت در بازار کسب و کار را به صورت حرفه ای کسب کنند و این رویکرد مدیریتی به منابع مالی پشتیبان، توان مدیریت بازار، قابلیت هم افزائی و توانمندسازی دست اندرکاران بازار و دیگر قابلیت ها نیاز دارد.
فقدان متولی برای تعریف و توسعه کسب و کار فناورانه
امانپور در مورد رویکرد مدیریتی کلان بر شرکتهای دانش بنیان می گوید: رویکرد مدیریتی کلان در ارتباط با شرکتهای دانش بنیان ضعیف است. چونکه حمایت ها عموما خرد و منفعلانه هستند. یعنی شرکتهای دانش بنیان جهت استفاده از تسهیلات و امکانات قابل عرضه به شرکتهای دانش بنیان باید به نهادهای مربوطه رجوع کنند، صرف نظر از این که از بسیاری امکانات قابل استفاده آگاه نیستند. از طرفی در صورتیکه با امکانات و تسهیلات آشنا هم شوند، فقط تا مرحله تبدیل ایده به محصول و نمونه سازی و راه اندازی خط تولید حمایت می شوند. هر چند این حمایت ها هم روان و سریع نیست.
وی می گوید: اگر شرکت ها به همه مراحل مذکور هم برسند، باز مشکلات اصلی آغاز می شود. مشکل اصلی فقدان متولی برای تعریف و توسعه کسب و کار فناورانه است. باید بازارهای خاص تعریف و معرفی شوند و برای حضور در این کسب و کارها شرکتهای دانش بنیان فراخوان شده و بکار گرفته شوند.
امانپور اظهار می کند: شرکتهای دانش بنیان مانند مخترعان رهاشده هستند و در معرض سوءاستفاده دلالان خارجی برای تشویق به مهاجرت قرار دارند. برخی شرکتهای دانش بنیان مانند مخترعان از حمایت لازم و کافی برخوردار نیستند و در معرض سوءاستفاده دلالان خارجی برای تشویق به مهاجرت قرار دارندبرای گذر از این چالش، شرکتهای سرمایه گذاری خطر پذیر (vc) باید به کمک آنها بیایند و ضمن تأمین مالی، سایر خدمات مورد نیاز از ساختار و فرآیند تا مدیریت بازار و آموزش کارآمدی را فراهم نمایند تا شرکتهای دانش بنیان به اهداف خود برسند.
ادامه دارد.....
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب